Ten rodzaj zajęć przewidziany jest w szczególności dla uczniów:
- niewidzących i niedowidzących,
- niesłyszących i niedosłyszących.
Podczas zajęć należy więc uwzględnić:
- naukę orientacji przestrzennej i poruszania się oraz naukę systemu Braille’a lub innych alternatywnych metod komunikacji – w przypadku ucznia niewidomego lub niedowidzącego;
- naukę języka migowego lub innych wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (AAC) – w przypadku ucznia niesłyszącego, niedosłyszącego lub z afazją;
Nauka porozumiewania się (ACC) jest najistotniejszym ze wszystkich oddziaływań terapeutycznych podejmowanych wobec osób niemówiących. AAC to ogół metod, które są stosowane do wspierania komunikacji osób mających trudności w werbalnym porozumiewaniu się.
grafika przedstawiająca obrazki do komunikacji alternatywnej
Użytkownikiem AAC może być każda osoba, która ma problemy w zakresie ekspresji i/lub rozumienia mowy. W takim przypadku wprowadza się symbole (gesty i/lub znaki graficzne), które pomagają dziecku rozumieć język i coraz lepiej go używać, wspomagając tym samym proces nabywania mowy. Należy przy tym wyraźnie zaznaczyć, że znaki (najczęściej gesty) są używane równocześnie z mową, wzmacniając komunikaty słowne, ale nie zastępując ich.
Komunikacja wspomagająca jest także pomocna w przypadku osób, które używają mowy, ale ich artykulacja jest niezrozumiała dla otoczenia. W takiej sytuacji AAC pełni rolę uzupełniającą mowę.
Komunikacja alternatywna przeznaczona jest dla osób, które nie mogą mówić (np. osoby z afazją motoryczną) lub nie używają mowy do komunikacji, często mając także problemy z rozumieniem mowy (osoby z autyzmem, niepełnosprawnością intelektualną, afazją sensoryczną). Celem oddziaływań w tym przypadku jest znalezienie takiej formy ekspresji, która stanie się dla osoby niemówiącej stałym sposobem na porozumiewanie się z otoczeniem.
Jak pracujemy? Pracując z dziećmi wykorzystujemy wiele metod i technik, w zależności od preferencji i możliwości rozwojowych dziecka. W sposób niedyrektywny pracujemy też nad budowaniem motywacji do komunikacji jako istotnego elementu w procesie nauki porozumiewania się.
zdjęcie przedstawiające obrazki do komunikacji alternatywnej
W szkole wykprzystujemy:
- MAKATON – system gestów i symboli graficznych, które mogą być stosowane razem lub oddzielnie. Użytkownikami Makatonu są zarówno osoby z trudnościami w porozumiewaniu się, jak również dzieci w okresie przedwerbalnym i z opóźnionym rozwojem mowy. Wykorzystując naturalny system komunikacji, jakim są gesty, i naśladując zachowania komunikacyjne dorosłych dziecko może nabyć umiejętność komunikowania się zanim jeszcze zacznie mówić.
- PECS (ang. Picture Exchange Communication System) lub MÓWIK – systemy fizycznej wymiany symboli (jako nośników znaczenia) pomiędzy osobą niemówiącą a jej rozmówcą. Powstały jako programy treningu porozumiewania się dla dzieci z autyzmem, u których trudności komunikacyjne wynikają głównie z deficytów w sferze społecznej. Dzieci te często unikają interakcji, nie wykazują inicjatywy i komunikują się tylko w odpowiedzi na wyraźna prośbę. PECS i MÓWIK oparte są na zasadach typowego rozwoju języka – dziecko najpierw komunikuje się za pomocą pojedynczych słów/symboli, a potem uczy się, jak łączyć je w coraz bardziej rozbudowane zdania.
- GPS (ang. Growth through Play System) – system rozwoju przez zabawę, oparty na podejściu rozwojowym terapii autyzmu. Opiera się na założeniu, że dziecko uczy się poprzez związki emocjonalne z innymi osobami (rodzicami, terapeutami) i że umiejętności społeczne są nabywane przez wszystkie dzieci w określonej kolejności, niezależnie od predyspozycji dziecka. GPS stanowi narzędzie, dzięki któremu można określić kluczowe elementy rozwoju, których dziecko jeszcze nie osiągnęło, a następnie pracować nad nimi w sposób niedyrektywny, oparty na zabawie jako niezbędnym elemencie rozwoju. Dzięki temu dziecko staje się coraz bardziej kompetentnym partnerem społecznym i komunikacyjnym.
